کروم در طبیعت: کروم به صورت خالص در طبیعت یافت نمی شود و فقط تنها سنگ مهم سنگ آهن کروم دار به نام کرومیت فرو(feocr2o3) است که به صورت گسترده در معادن سطحی زمین یافت می شود.

تولید: فروکروم یا آلیاژکروم وآهن، معمولا به طریق احیاء سنگ معدن کروم به وسیله کربن در کوره الکتریکی به دست می آید.

منبع اصلی تهیه ی کروم(cr2o3) با پودر آلومینیوم به روش حرارت دادن آلومینیوم با الکترولیز محلول های حاوی کروم می باشد.

مصارف: مهمترین مورد استفاده مصرف کروم خالص برای آبکاری الکتریکی قطعات اتومبیل و وسایل الکتریکی است همچنین به مقدار زیاد در تهیه ی آلیاژ ها به کار می رود.

مخاطرات: کروم در حالت ۲ و ۳ ظرفیتی خطر کمی دارد ولی در حالت ۶ ظرفیت محرک و خورنده است و از دستگاه گوارش، پوست جذب و از طریق استنشاقی و بر دستگاه تنفسی اثر گذاشته و در موارد بسیار ایجاد سرطان ریه می کند.

از عوارض ایجاد شده توسط کروم در مواجعه های شغلی می توان به

۱- زخم کروم

۲- التهاب پوستی

۳- آثار حاد(روی دستگاه تنفسی)

۴- زخم دیواره میانی بینی اشاره کرد از دیگر آثار کروم پیدایش سرطان ریه در افرادی است که در کارخانه تولید دی کرومات در معدن کار می کنند امری شناخته شده است ولی هیچ روش برای تشخیص به جز مساله تماس شغلی با کرومات ها بروز سرطان در کارگران کارخانه های کرومات وجود ندارد.

تدابیر ایمن و بهداشتی: ۱- طراحی مناسب فرآیند و تهویه کافی ۲- استفاده از روش های نظارت مرطوب ۳- استفاده از دستگاه های مکنده ها ۴- تعیین غلظت ترکیب های کروم در نقاط مختلف محیط کار در فواصل زمانی مختلف ۵- شست و شوی روزانه لباس کار ۶- استفاده از وسایل حفاظتی مثل دستکش، ماسک (ماسک هایی که قادر به جلوگیری از عبور ۹۰% ذرات ۵/۰ میکرومتر باشند) ۷- استفاده از EDTA 8- چنانچه غلظت بالاتر از میزان توصیه شده باشد باید منشا تولید آن را کشف و تحت کنترل قرار دارد.

کلر Cl: در سال ۱۷۷۴ Carl Wilhelm scheele کلر را کشف کرد تصور کرد این عنصر حاوی اکسیژن است Humphry Davy درسال ۱۸۱۰ نام کلر را برای این ماده انتخاب کرد و گفت این ماده یک عنصر است کلر در طبیعت فقط به صورت ترکیب با سایر عناصر و عمدتا سدیم به شکل نمک طعام (Nacl) و در کارنالیت و سیلویت یافت می شود کلر عنصر شیمیایی با عدد اتمی ۱۷ به نشانCl می باشد و در جدول تناوبی در گروه هفتم قرار دارد بوی بد و خفه کننده دارد و بسیار سمی می باشد نوع خالص کلر به شکل گاز دو اتمی و سبز رنگ می باشد نام کلر بر گرفته از Chloros به معنی سبز است که اشاره به رنگ این گاز دارد کلر در تصفیه آب مواد گندزدا در سفید کننده و در تولید محصولات کاغذی مواد ضد عفونی کننده رنگ دانه ها لاستیک مصنوعی کلرانها- کلر فروم- تتراکلرید کربن- گازخردل وساخت طیف وسیع است از اقلام روز مره کاربرد دارد.

دو ایزومر پایدار کلر با جرم ۳۵ و ۳۷ وجود دارد در سطح تجاری کلر به وسیله الکترولیز کلرو سدیم به صورت آب نمک تولید می شود که سه نوع سلول برای فرایند الکترولیز به کار گرفته می شود سلول جیوه – سلول دیافراگم – سلول پوسته .

الکترولیز سلول جیوه اولین روش در تولید کلر در مقیاس صنعتی بود اما مصرف انرژی آن زیاد است سلول دیافراگم از روش سلول جیوه کم تر انرژی مصرف می کند اما هیدروکسید سدیم را به سختی می توان جمع آوری و به ماده مفید تبدیل کرد در روش سلول پوسته تقریبا به اندازه سلول دیافراگم به صرفه بوده باز هم تولید هیدروکسید سدیم بسیار خالص می کند.

کلر موجب تحریک دستگاه تنفسی مخصوصا در کودکان و کهنسالان می شود درحالت گاز باعث تورم غشای مخاطی شده و در حالت مایع موجب سوختگی پوست می شود مقدار ۵/۳ ppm آن لازم است تا به عنوان بوی متمایز شناخته شود و مقدار ۱۰۰۰ ppm آن کشنده است. در جنگ جهانی اول با توجه به این خاصیت کلر، کلر به عنوان گاز جنگی مورد استفاده قرار گرفت. مواجه با این گاز نباید از ۵/۰ ppm فراتر رود مواجهه شدید با مقدار زیاد کلر غلیظ (اما نه به مقدار کشنده) می تواند باعث ادم ریه،(آب آوردن) که وضعیتی بسیار ناگوار است تماس دائم با مقدار کم کلر ریه ها را ضعیف کرده و آسیب پذیری ریه ها را در برابر بیماریهای دیگر افزایش می دهد کلر همراه با هیدروژن قابلیت اشتعال و انفجار پیدا می کند.

تدابیر ایمنی و بهداشتی: اولا باید غلضت کلر را در هوا پائین تر از حد مجاز نگه داشت ثانیا در کلیه فرایندهایی که از کلر استفاده می شود باید احتیاط های لازم پیش بینی شود تا از خطرهای احتمالی- بهداشتی پیشگیری به عمل آید برای بعضی از فرایندها اقدامات اضافی برای مقابله خطر آتش سوزی و انفجار باید در نظر گرفته شود.

بنزن C6H6

موارد مصرف: جهت تهیه شوینده ها، لاستیکها، نایلونها، رزینها و داروها استفاده می گردد.

مشخصات فیزیکی – شیمیایی : مایعی است بدون رنگ با بوی معطر، نقطه جوش آن در فشار یک اتمسفر ۸۰ درجه سانتیگراد بوده و در ۵ درجه سانتیگراد منجمد می گردد. دانسیته آن در (۲۰˚C /879) و بمقدار جزیی در آب محلول می باشد.

تأثیر بر انسان: خطر عمده در اثر تنفس بخارات بنزن بوجود می آید. تنفس بخارات در مقادیر بالا باعث مسمومیت حاد شده و منجر به تهوع، سردرد و سرگیجه می¬گردد.

درجه آتشگیری: قابلیت اشتعال بنزن مایع بالاست، نقطه اشتعال آن ۱۱ درجه سانتیگراد و در ۵۸۰ درجه سانتیگراد خودبخود آتش می گیرد. بخارات آن بصورت مخلوط بـا هوا قابل انفجار است. حـداقـل میزان قابل انفجار (۳/۱%LEL) و حـداکثر آن UEL (%7/1) می باشد.

واکنشهای خطرناک:ندارد.

نحوه تخلیه به اتمسفر و محیط: بخارات اضافی بنزن در واحدهای عملیاتی از طریق یک سیستم بسته جهت سوختن به مشعل یا کوره سوخت مواد زائد هدایت می شوند. در صورتی که فشار بخارات بنزن در داخل مخازن بالا رود از طریق PV همراه با ازت به اتمسفر تخلیه می شود.

میزان مجاز انتشار: حداکثر میزان تماس مجاز (T.L.V) برای بنزن PPM 1 می باشد.

مراقبتهای ویژه در زمان جابجائی و انبارش: از منابع حرارتی دور نگه داشته شود. از تماس با چشمها، پوست، لباس و نیز استنشاق بخارات آن جلوگیری شود. تجهیزات و لوازم حفاظت فردی: هنگام تماس با بنزن استفاده از لوازم و تجهیزات فردی شامل دستکش PVC، چکمه، پیش بند، عینک PVC (GOGGLES) ونقاب صورت (FACE SHIELD) الزامی است در صورتی که غلظت بخارات بنزن بیش از میزان TLV باشد بایستی از دستگاه تنفسی هوای فشرده استفاده نمود.

اطلاعات مورد نیاز در زمان نشت یا سرریز مواد: در صورت نشت و یا سرریز، حتی الامکان از مصرف آب بر روی بنزن خودداری شود. در صورت نیاز برای پیشگیری از جاری شدن آن از خاک، شن وماسه نرم استفاده شود.

تأثیر تخلیه در سیستمهای فاضلاب: خاصیت سمی داشته و احتمال ایجاد انفجار در این سیستم را افزایش می دهد.

نحوه دورریز (نحوه از بین بردن): در صورت امکان جمع آوری، بازیافت و یا سوزانده شود.

نحوه مقابله با آتش سوزی: در آتش سوزیهای کوچک از خاموش کننده های CO2 و یا پودر اطفاء حریق و در آتشسوزیهای بزرگ از کف جهت خاموش کردن آتش استفاده شود. مشتقات بنزن فشار بالا و نقطه جوش پایین هستند که با افزایش وزن مولکولی افزایش می یابد. این حلال دارای دانسیته بخار بالا هستند. بیشتر این ترکیبات به عنوان مواد شیمیایی اولیه یا واسطه در ترکیبات دیگر بکار می روند.

حلال های آلی همچنین در هزاران صنعت و شغل مثل تولید رنگ، رزین و مواد دارویی، چاپ، ریش و چسب ها و ساخت لاستیک و … بکار می رود. ترکیبات اروناتیک معمول استفاده شده شامل تولوئن، بنزن، زایلن، استیرن، اتیل بنزن، مونوکلر و بزن و زایلن استفاده شده است.

نفتالین، اگرچه یک ترکیب اروماتیک است حلال نیست. چامدی کریستالی، سفید رنگ، دافع بید و با فراریت بالا می باشد. حلال های اروماتیک به آسانی از تصفیه نفت خام و زغال مشتق می شود. وقتی زغال در فقدان هوا گرم می شود به ترکیبات فراری شامل گاز زغال و قطران زغال شکسته می شود. باقیمانده این پروسه کک نامیده می شود. تقطیر قطر آن زغال منجر به تولید ترکیباتی مثل تولوئن، بنزن، زایلن، فنونل ها، کروزل، نفتالن می شود. ترکیبات اروماتیک همچنین می تواند توسط فرآیندهای کاتالیکی که در آن هیدروکربن های الیفاتیک در دماهای بالا برای دهیدروژنه کردن ترکیبات و شکل گیری ساختارها حلقوی هیدروکربن های اروماتیک بکار می رود ایجاد شوند.

سولفور (گوگرد) گوگرد یکی از عناصر شیمیایی جدول تناوبی است که نماد آن S و عدد اتمی آن ۱۶ می‌باشد. گوگرد یک نافلز فراوان بی‌بو، بی‌مزه و چند ظرفیتی است که دارای اثر قلیایی بوده و بیشتر به شکل کریستال های زرد رنگ که در کانی‌های سولفید و سولفات بدست می‌آید شناخته شده است.

گوگرد یک عنصر حیاتی و لازم برای تمامی موجودات زنده می باشد که مورد نیاز اسیدآمینه‌ها و پروتئین‌ها هم است. این عنصر به صورت اولیه در کودها استفاده می‌شود ولی بصورت گسترده تر در باروت، ملین ها، کبریت ها و حشره کش ها بکار گرفته می‌شود. نام گوگرد از واژه لاتین Sulphur گرفته شده است. این عنصر تنها شبه فلزی است که از دیرباز به دلیل شکل طبیعی آن شناخته شده و آن را در زبان انگلیسی بریم استون (Brimstone) می نامیدند. بعلاوه گوگرد طبیعی را در گذشته کبریت می نامیدند.

گوگرد سیزدهمین عنصر فراوان در پوسته زمین است که در حدود ۰٫۰۵۲% پوسته زمین را می سازد. همچنین گوگرد عنصری غیرفلزی از گروه ششم جدول تناوبی است که از نظر شیمیایی بسیار فعال است.

خصوصیات قابل توجه: ظاهر این نافلز به رنگ زرد کمرنگ می باشد که بسیار سبک و نرم است. این عنصر به هنگام ترکیب با هیدروژن بوی مشخصی دارد که مشابه بوی تخم مرغ فاسد شده می باشد. گوگرد با شعله آبی رنگ می سوزد و بوی عجیبی از خود ساتع می کند. گوگرد در آب حل شدنی نیست ولی در دی سولفیدکربن حل می شود.

کاربردها این عنصر برای استفاده های صنعتی مانند تولید (H2SO4)اسیر سولفوریک برای باطریها، تولید باروت و حرارت دادن لاستیک تولید می شود. گوگرد در فرایند تولید کودهای فسفاتی به عنوان ماده ضدقارچ عمل می کند. سولفاتها در کاغذهای شستشو و خشکبار نیز کاربرد دارند. همچنین گوگرد در ساخت کبریت و آتش بازی نیز بکار گرفته می شود.

تیوسولفات آمونیوم یا سدیم به عنوان عامل ثابت کننده در عکاسی کاربرد دارد. سولفات منیزیم می تواند به عنوان ماده ضد خشکی و ملین که یک مکمل منیزیم گیاهی است به کار گرفته شود.

 نقش بیولوژیکی: آمینواسیدهای Cysteine, Methionine, Homocysteine و همچنین برخی از آنزیم ها حاوی گوگرد می باشند که در واقع گوگرد را به یک عنصر حیاتی برای سلول های زنده تبدیل کرده اند. ترکیبات دی سولفیدی مابین polypeptide ها در ساختار پروتئینی بسیار مهم می باشند. برخی از گونه های باکتری ها هم از سولفید هیدروژن بجای آب در فرایند فتوسنتز خود استفاده می کنند. گوگرد توسط گیاهان بصورت ین سولفات از خاک جذب می شود و همچنین در حالت سولفید هگزافلوراید به صورت یک گاز گلخانه ای عمل می کند گوگرد یک قارچ کش و حشره کش و میکروب کش قوی است که در برخی از کارخانه جات صنعتی به عنوان حشره کش و قارچ کش و حتیمیکروب کش تولید می شود. بنابراین می تواند علاوه بر آفات حشرات و قارچ ها و میکروب های مفید را هم از بین ببرد. وجود ۴/۱ الی ۷/۱ میلی گرم گوگرد در هر لیتر از هوا به فاصله نیم ساعت الی یک ساعت کشنده است.

گوگرد در مسمومیت های حاد سبب خفگی و کبود شدن انگشتان و لب ها می شود که در این حالت بیمار نمی تواند حرف بزند و در عمل بلع مشکل دارد اما مرگ آنی ناشی از گوگرد کمتر مشاهده شده است. بیشترین حجم آلودگی هوا از گوگرد و ترکیبات آن به طور مصنوعی حاصل از فعالیت انسان ها و با سوختن زغال سنگ و نفت و علی الخصوص نفت خامایجاد می شود. تنفس گوگرد و پودرهای گوگردی آثار منفی تنفسی از جمله سرفه های شدید و تنگی نفس را به دنبال دارد. روند به طوری که کلاروند ورود پودرهای سولفاتی به صورت خشک به داخل ریه مکانیزم دفاعی ریه را برای دفع برخی از اجسام بزرگتر از کار می انازد و سبب این بیماری ها می شود. گاز طبیعی هم حاوی مقداری گوگرد یا ترکیباتی از آن است که باعث خورندگی لوله های فلزی حاوی گاز شهری می شوند که خود یکی از مهم ترین مشکلات ناشی از وجود گوگرد در گاز طبیعی شهری است. همچنین نفت خام هم حاوی مقداری گوگرد است که وجود گوگرد در نفت خام باعث خاصیتی به نام ترش شدن نفت خاممی شود. گوگرد و نیتروژن موجود در اتمسفر با دی اکسید کربن واکنش می دهند و اسید سولفوریک و اسید نیتریک را بوجود می آورند که این دو ترکیب با رطوبت اتمسفر مخلوط شده و به صورت باران اسیدی به زمین باز می گردد و اثرات زیان باری روی

۱: خاک ۲: رنگ ساختمان ها ۳: آب های سطحی و آبزیان ۴: گیاهان و درختان ۵: آثار تاریخی ۶: پوست بدن (به صورت بیماری های پوستی) و ۷: دستگاه تنفسی برجای می گذارد.

گوگرد از عناصر پرمقدار مصرفی روزانه در مقیاس گرم می باشد که غالبا به صورت املاح همراه با مواد غذایی وارد دستگاه گوارش می شود و پس از ورود به گردش خون و گذر از منافذ نسبتا گشاد مویرگی وارد آب بین سلولی می شوند و در مجاورت سلول ها قرار می گیرند. این مواد معدنی در آب بصورت یون درمی آیند. بدن انسان در حدود ۰٫۴% گوگرد دارد. قسمتی از پروتئین ها، آمینواسیدها، مخمرها، هرمون ها، ویتامین ها و انسولین را تشکیل می دهد و برای ساخت بخش های زنده و ایجاد تحول در موجودات، خیلی مهم می باشد و بیش از همه جا در پروتئین های مو و شاخ حیوانات موجود می باشد. در بافت عصبی، غضروف، استخوان و زردآب وجود دارد. وقتی مقدار گوگرد در بدن کم شود استخوان ها شکننده می شود و مو می ریزد. گوگرد از اهمیتی ویژه در غذاها برخوردار است. نخود، عدس، جو صحرایی و تخم مرغ دارای مقادیری گوگرد می باشند. در گندم به علت کمبود گوگرد کاهش کیفیت جدی تر از کاهش عملکرد است. زیرا در اثر کمبود شدید گوگرد در غذا با کاهش جدی گوگرد در آمینواسید پروتیمیس مواجه می شویم. گوگرد در ساختمان سه اسیدآمینه شرکت می کند. (اتصال آمینه اسیدها به همدیگر باعث تشکیل پروتئین می شود) تقریبا ۲۵% از وزن بدن از گوگرد تشکیل شده است.

بیشترین غلظت این ماده در کراتین (که به موها، ناخن و پوست ما استحکام می دهد) موجود است. این ماده به نام «ماده معدنی زیبای طبیعی» خوانده می شود. زیرا بدن ما برای تهیه «گلاژن» (که باعث حالت ارتجاعی پوست و ظاهر جوانمان می شود) نیاز به گوگرد دارد.

ترکیبات: از ترکیبات مهم گوگردی اکسیدهای گوگردی هستند که در پالایشگاه ها تولید شده و از مهم ترین عوامل آلوده کننده هوا هستند. سایر ترکیبات گوگردی شامل گاز H2S که بسیار خطرناک و کشنده است، کربونیل سولفید و کربن دی سولفید که در واحدهای پالایشگاهی و تاسیسات جنبی آن ایجاد می شود هستند.

۱- گاز سولفور دی اکسید که بیشتر در اثر سوخت های فسیلی مثل ذغال سنگ مصرفی نیروگاه های حرارتی و پالایشگاه ها از راه سوختن گازهای زاید مشعل اصلی در کارخانه های تولید اسیدسولفوریک و کود شیمیایی و همچنین توسط اتوموبیل ها تولید می شود. و یکی از آلوده کننده های عمده هوا است. این گاز در قسمت فوقانی دستگاه تنفسی جذب شده و باعث تورم، تحریک و ترشح مخاط می شود. اگر غلظت گاز SO2 یک «پی پی ام» باشد سبب انقباض مجرای تنفسی می شود و در افراد آسمی یا دارای تنگی نفس حتی در غلظت های ۵٫۰ تا ۲۵٫۰ PPM باعث ناراحتی ریوی می گردد. در هوای مرطوب گاز SO2 به اسید سولفوریک تبدیل می شود و خطر سوزش آوری و تحریک کنندگی آن به مراتب افزایش می یابد. این گاز برای گیاهان نیز زیان آور است. و بنابراین حد مجاز آن برای گیاهان خیلی کمتر از انسان و جانوران است. گاز SO2 در غلظت ۲۰PPM در محیط باعث سرفه و اشک چشم می گردد و در غلظت ۳۰PPM جدای از اشک ریزی شدید چشم بوی آن بسیار ناخوشایند است. این گاز در غلظت های ۱۰۰~۲۰۰PPM در هوا سلامتی انسان را به خطر می اندازد. ولی در غلظت های ۶۰۰~۸۰۰PPM پس از چند دقیقه سبب مرگ می شود. کاربردهای دی اکسید گوگرد: ۱- دی اکسید گوگرد به عنوان ماده سردکننده مثلا به عنوان گاز یخچال ها در گذشته مورد استفاده قرار می گرفت.

۲- به عنوان ضدعفونی کننده.

۳- به عنوان رنگ بر در تکنولوژی مواد غذایی

۴- در صنایع نساجی و کاغذسازی برای تهیه H2SO3 و H2SO3 و NaHSO3